رابطه موسیقی و ورزش: انتخاب بهترین سبکها برای رشتههای مختلف

موسیقی جزئی جدانشدنی از زندگی بشر است و نقش آن فراتر از سرگرمی ساده میرود. تحقیقات علمی نشان دادهاند که شنیدن موسیقی هنگام فعالیت ورزشی میتواند عملکرد جسمانی و ذهنی را تقویت کند. ورزشکاران هنگام گوش دادن به آهنگهای مورد علاقه خود، افزایش توان خروجی و تحمل بیشتر در برابر خستگی را تجربه میکنند. همچنین موسیقی باعث افزایش انگیزه و لذت بردن از تمرین میشود، در نتیجه افراد مدت زمان بیشتری را به فعالیت میپردازند و سریعتر به اهداف تناسب اندام خود میرسند.
موسیقی جزئی جدانشدنی از زندگی بشر است و نقش آن فراتر از سرگرمی ساده میرود. تحقیقات علمی نشان دادهاند که شنیدن موسیقی هنگام فعالیت ورزشی میتواند عملکرد جسمانی و ذهنی را تقویت کند. ورزشکاران هنگام گوش دادن به آهنگهای مورد علاقه خود، افزایش توان خروجی و تحمل بیشتر در برابر خستگی را تجربه میکنند. همچنین موسیقی باعث افزایش انگیزه و لذت بردن از تمرین میشود، در نتیجه افراد مدت زمان بیشتری را به فعالیت میپردازند و سریعتر به اهداف تناسب اندام خود میرسند.
موسیقی از طریق مسیرهای مختلف بر بدن و ذهن تأثیر میگذارد. یکی از مهمترین عوامل، کاهش نرخ درک شدهی خستگی است؛ گوش دادن به آهنگهای پرانرژی احساس درد و فشار را کاهش داده و ورزشکار را از احساس خستگی دور میکند. همزمان، موسیقی سرعت تنفس و ضربان قلب را هماهنگ میکند و مصرف اکسیژن و جریان خون به عضلات را افزایش میدهد. این تغییرات فیزیولوژیکی به افزایش استقامت و قدرت انفجاری منجر میشود.
از نظر روانشناختی، موسیقی سبب ایجاد حالت شادی، برانگیختگی و تمرکز میشود. آهنگهایی با ریتم قوی باعث میشوند حرکتها هماهنگتر و منظمتر انجام شوند و ذهن با ضرباهنگ موسیقی همسو گردد. این همسو شدن باعث میشود حرکات پیچیده با دقت بیشتری انجام شوند و احساس کنترل بیشتری در بدن وجود داشته باشد. علاوه بر این، موسیقی میتواند توجه فرد را از احساسات ناخوشایند، مانند درد و خستگی، دور کرده و تمرین را لذتبخشتر کند.
شدت و نوع تمرین عوامل تعیینکننده در انتخاب سبک موسیقی مناسب هستند. در تمرینات شدید و پرتحرک، مانند تمرینات اینتروال یا چربیسوزی، آهنگهایی با ضربآهنگ بالا (حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ ضرب در دقیقه) بهترین گزینه هستند. این آهنگها انرژی زیادی منتقل میکنند و حرکات سریع و انفجاری را پشتیبانی میکنند. در تمرینات متوسط، مانند تمرینات قدرتی یا ترکیبی، موسیقی با ضربآهنگ متوسط (۱۰۰ تا ۱۲۰ BPM) و سبکهای هیپهاپ، فانک یا پاپ پرانرژی مناسب است. این آهنگها ضمن ایجاد انگیزه، از خستگی ذهنی جلوگیری میکنند. در تمرینات آرام، مانند یوگا، پیلاتس یا کشش، موسیقی ملایم و آرام با ملودیهای ساده و ضربآهنگ پایین (۸۰ تا ۱۰۰ BPM) مناسب است. این نوع موسیقی به آرامش ذهن و تمرکز بر تنفس کمک میکند و تنشهای عضلانی را کاهش میدهد.
گرچه توصیههای عمومی دربارهی سرعت و نوع موسیقی برای تمرینات مختلف وجود دارد، اما سلیقه شخصی نقش بسیار مهمی در اثرگذاری موسیقی دارد. پژوهشهای جدید نشان میدهند که آهنگهای انتخاب شده توسط خود ورزشکاران نسبت به موسیقیهای عمومی یا پیشنهادی، تأثیر بیشتری بر افزایش قدرت، تکرار بیشتر حرکات و بهبود روحیه دارند. ارتباط احساسی با آهنگ، سطح برانگیختگی ذهنی را بالا میبرد و فرد را قادر میسازد تا تمرکز بیشتری داشته باشد و در برابر خستگی مقاومت کند. بنابراین ایجاد فهرست پخش شخصی از آهنگهایی که برای فرد انگیزهبخش است، از استراتژیهای مهم برای تقویت عملکرد محسوب میشود.
قبل از ارائه توصیههای مشخص برای هر رشته، بهتر است چند معیار کلی برای انتخاب موسیقی بیان شود:
استفاده از موسیقی در کنار فعالیت بدنی قدمتی طولانی دارد. در بازیهای المپیک باستان، سرودهای حماسی و ضربهای طبل برای بالا بردن روحیه ورزشکاران و هماهنگ کردن حرکات استفاده میشد. در قرون وسطی، جنگجویان قبل از نبرد با آهنگهای حماسی تشویق میشدند تا شجاعت و روحیه خود را افزایش دهند. در قرن نوزدهم، ارکسترها در میادین ورزشی ظاهر شدند و مارشهای نظامی برای هدایت ورزشکاران نواخته شد. ورود رادیو و دستگاههای پخش، امکان گوش دادن به موسیقی شخصی حین تمرین را فراهم کرد و از دهه ۱۹۷۰، ایروبیک و کلاسهای گروهی با موسیقیهای ریتمیک محبوب شدند. پیشرفت فناوریهای دیجیتال و هدفونهای بیسیم، نقش موسیقی در ورزش را بیشتر از پیش کرده است؛ اکنون ورزشکاران میتوانند فهرستهای شخصی متناسب با تمرین خود ایجاد کنند و در هر مکان و زمانی از آن بهره ببرند.
موسیقی نه تنها به عنوان یک عامل سرگرمی، بلکه به عنوان محرک ذهنی عمل میکند. هنگام گوش دادن به آهنگهای مورد علاقه، سیستم پاداش مغز فعال میشود و دوپامین ترشح میشود؛ این هورمون باعث ایجاد حس لذت و انگیزه میشود. در نتیجه، ورزشکار احساس سرزندگی بیشتری میکند و احتمال ادامه تمرین افزایش مییابد. موسیقی میتواند بر حالتهای هیجانی نیز تأثیر بگذارد؛ آهنگهای شاد باعث بهبود خلقوخو و کاهش اضطراب میشوند، در حالی که آهنگهای آرام میتوانند تنشهای عصبی را کاهش دهند.
یکی دیگر از فواید روانشناختی، اثر «حواسپرتی مطلوب» است؛ یعنی توجه فرد از احساس درد و خستگی به سمت موسیقی منحرف میشود. این امر به ویژه در تمرینات استقامتی کاربرد دارد و باعث میشود ورزشکار مسافت بیشتری را طی کند یا زمان بیشتری به تمرین بپردازد. موسیقی همچنین میتواند اعتمادبهنفس فرد را تقویت کند؛ شنیدن آهنگهایی با پیامهای مثبت و انگیزشی، باور به تواناییها را افزایش میدهد و ورزشکار را در مواجهه با چالشها مصممتر میکند.
علاوه بر اثرات روانشناختی، موسیقی تأثیرات فیزیولوژیکی قابلتوجهی نیز دارد. تحقیقات نشان دادهاند که موسیقی با ریتم مناسب میتواند ریتم تنفس و ضربان قلب را تنظیم و بهینه کند. این هماهنگی باعث بهبود کارایی سیستم قلبی-عروقی میشود و انتقال اکسیژن به عضلات را افزایش میدهد. افزایش مصرف اکسیژن به معنای توانایی تولید انرژی بیشتر و عملکرد بهتر است. موسیقی همچنین فعالیت سیستم عصبی پاراسمپاتیک را پس از تمرین بهبود میبخشد، که به بازیابی سریعتر و کاهش خستگی منجر میشود.
یکی دیگر از اثرات فیزیولوژیکی موسیقی، تأثیر بر هورمونها است. آهنگهای پرانرژی ترشح آدرنالین و نورآدرنالین را تحریک میکنند که به افزایش انرژی و تمرکز کمک میکند. در مقابل، موسیقی آرام سطح کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش میدهد و به کاهش تنشهای عضلانی و آرامش کمک میکند. مطالعات تصویربرداری از مغز نشان دادهاند که هنگام گوش دادن به موسیقی، نواحی مختلفی از مغز فعال میشوند که با هماهنگی حرکتی مرتبط هستند؛ این فعالیتها میتواند کیفیت حرکتها را بهبود بخشد و یادگیری الگوهای حرکتی را آسانتر کند.
تمرینات ورزشی شامل مراحل مختلفی مانند گرم کردن، بخش اصلی و سرد کردن است و هر مرحله هدف خاصی دارد. انتخاب موسیقی متناسب با هر مرحله میتواند نتایج تمرین را بهبود بخشد:
هرچند فواید موسیقی در ورزش بسیار است، اما شرایطی وجود دارد که ممکن است موسیقی مفید نباشد. در تمرینات بسیار شدید، مانند فعالیتهای قدرتی سنگین یا تمرینات نیازمند هماهنگی بسیار دقیق، تمرکز بر احساسات بدن اهمیت دارد و موسیقی ممکن است با ایجاد حواسپرتی، عملکرد را کاهش دهد. همچنین بعضی افراد هنگام گوش دادن به موسیقی با کلام سنگین، دچار کاهش تمرکز میشوند. در ورزشهای گروهی، هماهنگی با همتیمیها اهمیت زیادی دارد و گوش دادن به موسیقی از طریق هدفون میتواند ارتباط بین اعضا را مختل کند.
یکی دیگر از چالشهای استفاده از موسیقی، ایمنی است. هنگام دویدن در خیابان یا دوچرخهسواری در فضای باز، استفاده از هدفون با صدای بلند ممکن است باعث از دست دادن توجه به محیط و افزایش خطر تصادف شود. ورزشکاران باید تعادل بین لذت بردن از موسیقی و توجه به محیط اطراف را حفظ کنند. علاوه بر این، رعایت قوانین و مقررات سالنهای ورزشی در مورد استفاده از دستگاههای پخش ضروری است.
کلاسهای گروهی مانند ایروبیک، زومبا و برخی کلاسهای باشگاه رسپینا به شدت به موسیقی وابسته هستند. موسیقی در این کلاسها نه تنها ریتم را تعیین میکند، بلکه به عنوان عامل وحدتبخش عمل میکند. زمانی که اعضای کلاس با یک آهنگ هماهنگ میشوند، احساس همبستگی و انگیزه جمعی ایجاد میشود.
انتخاب آهنگ در این کلاسها باید با اهداف برنامه و سطح آمادگی شرکتکنندگان هماهنگ باشد. موسیقی بسیار سریع ممکن است برای مبتدیان سخت باشد و باعث خستگی زودرس شود، در حالی که موسیقی خیلی آهسته ممکن است حس تلاش را کاهش دهد. مربیان حرفهای معمولاً مجموعهای از آهنگها با سرعتهای متفاوت آماده میکنند تا حرکات ساده و پیچیده را پوشش دهند. در کلاسهای رقصمحور، استفاده از آهنگهای دارای ریتم واضح و ملودی جذاب بسیار مهم است.
سلیقه موسیقایی تا حد زیادی تحت تأثیر فرهنگ، زبان، سن و جنسیت است. برخی سبکها در میان نسل جوان محبوبتر هستند، در حالی که افراد مسن ممکن است به موسیقیهای دهههای گذشته علاقهمند باشند. در کشور ما، بسیاری از ورزشکاران به موسیقیهای پاپ فارسی یا محلی علاقه دارند و شنیدن این آهنگها میتواند احساس غرور و انگیزه را افزایش دهد. زنان اغلب نسبت به متن آهنگ توجه بیشتری دارند و آهنگهای دارای پیامهای مثبت برایشان جذابتر است، در حالی که مردان ممکن است بیشتر به ریتم و بیس توجه کنند.
در کلاسهای بانوان، انتخاب موسیقی باید با فرهنگ و ارزشهای اجتماعی سازگار باشد. آهنگهایی با محتوای محترمانه و ریتم مناسب، ضمن حفظ ارزشها، به انگیزه و انرژی خانمها کمک میکند. همچنین تنوع در سبکهای موسیقی میتواند نیازهای گروهی از افراد با سلیقههای مختلف را تأمین کند.
ساختن یک فهرست پخش مؤثر نیازمند برنامهریزی و شناخت نیازهای خود است. برای این کار مراحل زیر مفید است:
در سنین مختلف، ترجیحات موسیقایی متفاوت است: جوانان به آهنگهای سریع و پرانرژی گرایش دارند، در حالی که افراد میانسال و سالمند اغلب از آهنگهای ملایم و نوستالژیک لذت میبرند. مربیان باید به این تفاوتها توجه کنند تا کلاسهایی جذاب برای همه فراهم شود.
موسیقی میتواند به یادگیری تکنیکهای پیچیده و تنظیم ریتم حرکات کمک کند؛ هماهنگی تنفس و حرکت با ضربآهنگ موسیقی باعث بهبود عملکرد و کاهش خستگی میشود.
پژوهشها نشان میدهند که آهنگهای پرتحرک قدرت و استقامت را در تمرینات افزایش میدهند و سطح لاکتات خون را کاهش میدهند. همچنین آهنگهای مورد علاقه نسبت به موسیقیهای عمومی، خلقوخو و انگیختگی روانی بیشتری ایجاد میکنند و اهمیت انتخاب فردی را برجسته میسازند.
فناوریهای نوین بهزودی امکان انتخاب خودکار موسیقی بر اساس ضربان قلب، سرعت و حال روحی را فراهم میکنند؛ در آینده، دستگاههای پوشیدنی و هوش مصنوعی تجربه تمرین با موسیقی را شخصیتر و لذتبخشتر خواهند ساخت.
موسیقی ابزاری قدرتمند برای بهبود عملکرد ورزشی است. از کاهش خستگی و افزایش قدرت گرفته تا ارتقای خلقوخو و ایجاد همبستگی در تمرینات گروهی، نقش موسیقی در ورزش غیرقابل انکار است. با این وجود، کلید بهرهمندی از این اثرات، انتخاب هوشمندانه و شخصیسازیشده موسیقی است. با شناخت خود، اهداف تمرین و نیازهای بدن، میتوانید فهرست پخشی تهیه کنید که نه تنها شما را به حرکت وا دارد بلکه هر بار تجربهای لذتبخش از ورزش برایتان رقم بزند.
در ادامه به بررسی آهنگها و پلی لیست های ورزشی باشگاه بانوان رسپینا در بندرعباس میپردازیم و برای هر یک سبک موسیقی و دو نمونه آهنگ پیشنهاد میدهیم. این پیشنهادها بر اساس ویژگیهای هر رشته، شدت تمرین و نیازهای جسمی و روانی ورزشکاران تهیه شدهاند. توجه داشته باشید که میتوانید بر اساس سلیقه شخصی آهنگهای مشابه را جایگزین کنید.
تمرینات TRX بر اساس استفاده از وزن بدن و بندهای تعلیقی انجام میشود و نیاز به تعادل، قدرت مرکزی و ریتم ثابت دارد. موسیقی الکترونیک رقص (EDM) با ضربآهنگ بالا و بیس قوی میتواند هماهنگی حرکات را بهبود بخشد و انرژی لازم برای انجام حرکات سخت را فراهم کند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
TRX | الکترونیک رقص پرانرژی | Levels – Avicii | Can’t Hold Us – Macklemore & Ryan Lewis |
تمرینات HIIT شامل دورههای کوتاه ولی بسیار شدید هستند. برای این نوع تمرینات، موسیقی با BPM بالای ۱۲۵ و ریتم تند کمک میکند تا قدرت انفجاری و سرعت حرکات حفظ شود. سبکهای تکنو و هیپهاپ پرانرژی، ضرباهنگ مناسب را فراهم میکنند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Max Burn HIIT | هیپهاپ/تکنو سریع | Stronger – Kanye West | Eye of the Tiger – Survivor |
تمرینات فانکشنال ترکیبی از حرکات چند مفصلی برای تقویت هماهنگی و تواناییهای حرکتی است. موسیقی فانک و هیپهاپ با ریتم گِرووی و ملودیهای شاد، موجب میشود حرکات نرم و هماهنگ اجرا شوند و انگیزه حفظ شود. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Functional | فانک/هیپهاپ | Uptown Funk – Mark Ronson ft. Bruno Mars | Lose Yourself – Eminem |
این رشته ترکیبی از حرکات TRX و تمرینات فانکشنال است و نیاز به تعادل، قدرت و استقامت دارد. موسیقی راک انگیزهبخش و الکترونیک با ضربهای سنگین کمک میکند ریتم تمرین حفظ شود و هنگام انجام حرکات تعلیقی، تمرکز بالا بماند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
TRX فانکشنال | راک/الکترونیک | Thunderstruck – AC/DC | Remember the Name – Fort Minor |
کلاسهای فیتنس برای تقویت عضلات و تناسب اندام طراحی شدهاند و شامل حرکات با دمبل، استپ و کش میشود. موسیقی پاپ و دنس با ریتم شاد و قابلرقص مناسب چنین کلاسهایی است؛ زیرا همگام بودن با ریتم را آسانتر میکند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Fitness | پاپ/دنس | Happy – Pharrell Williams | Shape of You – Ed Sheeran |
پیلاتس تمرکزش بر تنفس، کنترل عضلات مرکزی و حرکات آهسته و دقیق است. موسیقی آرام، کلاسیک یا امبینت به کاهش تنشهای عضلانی کمک میکند و فضای ذهنی آرامی برای تمرین فراهم میسازد. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Pilates | کلاسیک/آرام | River Flows In You – Yiruma | Weightless – Marconi Union |
Power Flex ترکیبی از حرکات کششی و قدرتی است. موسیقی R&B یا هوس ملودیک با ضربآهنگ متوسط، کمک میکند ریتم حرکت و کشش مناسب باشد. این سبکها از نظر احساسی نیز انرژی مثبت منتقل میکنند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Power Flex | R&B/هوس ملودیک | Human – Rag’n’Bone Man | Ain’t No Mountain High Enough – Marvin Gaye & Tammi Terrell |
یوگا بر آرامش ذهن و تعادل بدن تمرکز دارد و موسیقی باید محیطی آرام و مراقبهای ایجاد کند. قطعات نیو ایج، اصوات طبیعت یا سازهای سنتی مثل سیتار، به تنظیم تنفس و ایجاد سکون کمک میکنند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Yoga | نیو ایج/سازهای بومی | Long Time Sun – Snatam Kaur | Shanti (Peace Out) – MC Yogi |
پاور فانکشنال تمرکز بر افزایش قدرت و استقامت دارد و حرکات آن سنگینتر و پرانرژیتر هستند. موسیقی هیپهاپ و راک با ضرب قوی، انگیزه لازم برای اجرای حرکات انفجاری و تکرارهای بیشتر را فراهم میکند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Power Functional | هیپهاپ/راک | Till I Collapse – Eminem | Beat It – Michael Jackson |
بادی فیت شامل حرکات با کش، دمبل و استپ برای شکلدهی و تناسب اندام است. موسیقیهای پاپ مدرن و دنس که در صدر جدولها قرار دارند، ریتم مناسب و انرژی کافی برای این کلاسها دارند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
Body Fit | پاپ/دنس | Don’t Start Now – Dua Lipa | Blinding Lights – The Weeknd |
تکواندو یک هنر رزمی است که به تمرکز، سرعت و هماهنگی نیاز دارد. موسیقی حماسی و راک انگیزشی با ضربهای قدرتمند باعث افزایش شجاعت و تمرکز میشود و حرکات ضربهای را تقویت میکند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
تکواندو | راک حماسی/انگیزشی | Warriors – Imagine Dragons | Hall of Fame – The Script ft. will.i.am |
کلاس VIP RES FIT معمولاً شامل تمرینات مقاومتی سنگین و تمرکز بر ساخت عضله است. موسیقی راک آلترناتیو و متال ملایم با ریفهای قوی و انرژی بالا، انگیزه لازم برای تحمل فشار وزنهها را فراهم میکند. نمونه آهنگها:
رشتهسبک موسیقینمونه آهنگ 1نمونه آهنگ 2
RES FIT | راک آلترناتیو/متال | Enter Sandman – Metallica | Seven Nation Army – The White Stripes |
استفاده آگاهانه از موسیقی میتواند به بهبود عملکرد ورزشی، افزایش انگیزه و کاهش استرس کمک کند. با توجه به ویژگیهای هر رشته و سلیقه فردی، انتخاب آهنگ مناسب تجربهی تمرین را لذتبخشتر و مؤثرتر خواهد کرد.